Бугунги кунда хаётимизда кўп учраётган жиноятлардан бири бу транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноятидир. Ушбу жиноят учун Ўзбекистон Республикаси ЖК 266-моддасида жиноий жавобгарлик белгиланган бўлиб, ушбу модданинг биринчи қисмида транспорт воситасини бошқарувчи шахс томонидан транс¬порт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етка¬зилишига сабаб бўлган жиноий ҳаракат учун жавобгарлик белгиланган. Ушбу жиноий ҳаракатлар учун қонун санкциясида энг кам ойлик иш ҳақининг эллик бараваригача миқдорда жа¬рима ёки уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари жазоси назарда тутилган. Транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноят одам ўлишига сабаб бўлса ушбу модданинг иккинчи қисмида кўрсатилган жиноят таркибини беради. Ушбу жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсга муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, етти йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоси белгиланган. Транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш одамлар ўлимига, ҳалокатга, бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса ушбу модданинг учинчи қисмида кўрсатилган жиноят таркибини беради. Ушбу жиноят содир этишда айбли деб топилган шахсга муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоси белгиланган. Жиноят объекти жамоатчилик хавфсизлиги, одамлар ҳаёти ва соғлиғи, ўзгалар мулки ҳисобланади. Ҳаракат хавфсизлиги деганда, фақат йўл ҳаракати хавфсиз¬лиги, яъни йўл ҳаракати иштирокчиларининг йўл-транспорт ҳо¬дисалари ва уларнинг оқибатларидан ҳимояланганлик даража¬сини акс эттирувчи йўл ҳаракати ҳолати тушунилади. ЖК 260-269-моддаларида кўзда тутилган “Транспорт воси¬талари деганда, енгил ва юк автомашиналарнинг барча тури, ав¬тобуслар, махсус машиналар, тракторлар, троллейбуслар, трам¬вайлар, двигателининг иш ҳажми 50 см3дан кам бўлмаган мото¬цикл ва мотороллерлар, йўл қурилиши, қишлоқ хўжалиги учун мўлжалланган ўзиюрар машиналар (экскаватор, бульдозер, авто¬кран ва бошқалар) тушунилади”. Механик транспорт воситалари ўзи юрар бўлиши, яъни мустақил двигателига эга бўлиши шарт. Агар машина двигатели ишдан чиққан ҳолда ва у қўл ёрдамида силжитилса, у ҳолда шарҳланаётган жиноят предмети мавжуд эмас, амалда содир этилган қилмиш муайян шарт-шароитда транспортнинг хавфсиз ишлаши қоидаларининг бузилиши деб баҳоланиши мумкин (ЖК 268-моддаси). Бироқ, ана шундай машина бошқа транспорт воси¬таси томонидан тортиб кетилаётган бўлса, тортиб кетилаётган транспорт воситаси ҳайдовчисининг белгиланган қоидаларни бу¬зиши ЖК 266-моддасида кўзда тутилган жиноят таркиби белги¬ларига мос тушади. Айбдор ҳаракатларини квалификация қилиш учун транспорт воситаси фойдаланишдаги ёки ўқув машинаси эканлиги аҳами¬ятга эга эмас, чунки ҳар қандай ҳолатда ҳам у юқори хавф манбаи бўлиб қолаверади. Жанговар, махсус ва транспорт машинаси ана шу жиноят предмети бўлиб кела олмайди, чунки бундай машиналар ҳаракати ва улардан фойдаланиш хавфсизлигини бузганлик учун жавоб¬гарлик ЖК 298-моддасида кўзда тутилган. Бироқ, агар йўл-транс¬порт ҳодисаси фуқаро шахс томонидан ҳарбий машинани бошқа¬риш чоғида юзага келса, у ҳолда ушбу қилмишни ЖК 266-мод¬даси бўйича квалификация қилиш керак бўлади. Ушбу жиноят объектив томондан қуйидаги учта зарурий белги билан тавсифланади: 1) транспорт воситалари ҳаракати ва улардан фойдаланиш хав-фсизлиги қоидаларининг бузилиши; 2) қонунда кўзда тутилган зарарли оқибатларнинг келиб чиққан-лиги; 3) кўрсатилган қоидабузарлик билан унинг оқибатида келиб чиққан зарарли оқибатлар ўртасидаги сабабий боғланишнинг мавжудлиги. Транспорт воситасини бошқараётган ва ўн олти ёшга тўлган ақли расо шахс жиноят субъекти бўлиши мумкин. Бунда у транс¬порт воситасини ўзбошимчалик билан, ёки бировнинг рухсати билан бошқарганлиги, унда транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқини берадиган гувоҳнома бор-йўқлиги аҳамиятга эга эмас. Бироқ бу ҳолда транспортни бошқаришни бошқа шахсларга бе¬ришга йўл қўйган автомашина эгалари жавобгарликка тортилиши керак. Ҳаракат хавфсизлиги ёки транспорт воситасидан фойдала¬ниш қоидаларини бузган ва ҳаёти хавф остида қолган жабрланув¬чига ёрдам кўрсатмаган шахснинг ҳаракатлари тегишлича Жиноят кодексининг 117 ва 266-моддалари тегишли қисмлари билан ква¬лификация қилинади. Муминмирзо Сидиқов, Жиноят ишлари бўйича Боғдод туман судининг тергов судьяси